Psychologów interesują zazwyczaj różnice indywidualne — co do da­nej cechy lub czynności — w obrębie grupy osób, czasem trzeba jednakże poznać przeciętną, odchylenia od niej i inne dane co do zmienności okreś­lonej cechy u jednej osoby. Głównie są oni zainteresowani analizami statystycznymi, szczególnie wykorzystaniem metody modelowania równań strukturalnych PLS.

Zdarza się np. tak, że przeciętne wyniki dwu osób są jednakowe, a mimo to osoby te różnią się znacznie pod względem danej cechy. Np. dwie telefonistki pracują zwyczajnie po siedem godzin na dobę bez wyraźnego zmęczenia, ale pierwszej z nich zdarzają się pod tym względem duże skoki w odporności na zmęczenie, druga natomiast rzadko schodzi poniżej np. sześciu godzin pracy mniej więcej jednakowo sprawnej. Takie różnice mają niekiedy znaczenie praktyczne. Mówią cza­sem więcej o danej osobie aniżeli stopień jej przeciętnej wydajności pra­cy, przeciętnej uważności, bystrości, wrażliwości, drażliwości, odporności na zmęczenie, szybkości decyzji itp.

Czemu różnice cech przybierają szczególną postać opisanej krzywej zmienności? Dlaczego zmienność łatwo stwierdzić w świecie organizmów?

Te same zjawiska anorganiczne, np. kamienie w rzece, też różnią się mię­dzy sobą, lecz niełatwo, czasem nie sposób uporządkować je w postaci tzw. rozsiewu prawdopodobnego, tzn. że zachodzi ciągłość przejść od wielkości najmniejszej do największej. Im bardziej zaś oddalamy się od krańców, tym częściej wielkości zbliżone do siebie powtarzają się, lub im bardziej oddalamy się od krańców wielkości powtarzających się i zbliżonych do przeciętnej, tym rzadziej natrafiamy na wielkości wyraźnie różniące się od przeciętnej. Wielkość chmur, wysokość gór, długość rzek, szybkość ru­chu gwiazd itp. występuje w różnych stopniach, ale nie potrafimy ich uło­żyć w postaci opisanej wyżej krzywej zmienności. W każdym razie w od­niesieniu do masowo powtarzających się zjawisk anorganicznych trud­niej lub z mniej oczywistym sensem stosuje się statystykę zmienności niż w odniesieniu do zjawisk życia. Wykorzystuje się również analizy statystyczne metodą modelowania równań strukturalnych PLS

Ze zmiennością zbliżoną do rozsiewu prawdopodobnego mamy do czy­nienia tylko tam, gdzie dzięki jednakowej przyczynie powstaje wiele osobników lub zjawisk podobnych.

Z taką jednakowością przyczyn spo­tykamy się oczywiście właśnie w organizmach żywych, a więc także u człowieka, a w ogóle wszędzie, gdzie w grę wchodzi względna sta­łość podstawowych warunków (przyczyn) powstawania danego zjawiska oraz szeregu warunków (przyczyn) dodatkowych. Taki stan rzeczy za­chodzi w zjawiskach biologicznych, uzależnionych przede wszystkim od względnej stałości genów, czyli zawiązków dziedzicznych w komórce roz­rodczej. Z takiego samego genu wyzwala się zawsze w podobnych wa­runkach otoczenia taka sama cecha. Gdyby geny, ich układy i warunki środowiska były jednakowe dla wszystkich osobników tego samego gatunku, nie byłoby wcale różnic indywidualnych (i rozsiewu prawdopodobne­go). Faktycznie jednak geny i środowiska osobników tego samego gatunku różnią się między sobą; powoduje to powstawanie różnic indywidualnych.

Statystyka zmienności jednostkowej jest zastosowalna również w ba­daniach nad światem zjawisk anorganicznych i faktycznie z powodze­niem stosowana w astronomii, w fizyce, w geologii itp. w której jest również wykorzystywana analiza statystyczna metodą modelowania równań strukturalnych PLS.